Xét nghiệm adn huyết thống
Xét nghiệm ADN huyết thống là xét nghiệm phân tích thông tin ADN ở 23 cặp nhiễm sắc thể của hai hay nhiều người trong phạm vi quan hệ đặc biệt trong gia đình. Trước đây đã từng tồn tại các phương pháp khác để phục vụ cho mục đích này, như đối chiếu nhóm máu ABO, phân tích protein và enzyme hay sử dụng kháng nguyên bạch cầu (HLA), tuy nhiên xét nghiệm ADN là phương pháp tiên tiến và đáng tin cậy nhất hiện nay.
ADN là gì? Xét nghiệm ADN là gì?
ADN (acid deoxyribonucleic) là vật chất tồn tại trong nhân tế bào và trên các nhiễm sắc thể có nhiệm vụ lưu trữ thông tin di truyền của mỗi sinh vật. GEN chính là một đoạn ADN mang thông tin di truyền.
Xét nghiệm ADN là xét nghiệm dùng ADN có trong các tế bào của cơ thể để xác định quan hệ huyết thống giữa hai cá thể vì ADN của một cơ thể thừa hưởng từ cả cha lẫn mẹ và quy định đặc điểm riêng biệt của từng cá thể. Đây chính là cách chính xác nhất để kiểm tra quan hệ huyết thống.
Với mẫu ADN của bố mẹ và con khớp với nhau trong từng gen thì có tới 99,999% hai chủ nhân mẫu vật có quan hệ huyết thống. Trong khi đó, nếu hai mẫu ADN không khớp với nhau từ 2 gen trở lên thì hai mẫu này tuyệt đối không có quan hệ huyết thống. Tuy nhiên, trường hợp hai người đàn ông là anh em sinh đôi cùng trứng (có bộ gen giống nhau hoàn toàn) thì không thể xác định ai là người cung cấp tinh trùng cho đứa trẻ.
Mục đích của xét nghiệm ADN huyết thống
Xác định mối quan hệ huyết thống cha/mẹ-con.
Xác định mối quan hệ họ hàng.
Xác định quan hệ huyết thống theo dòng mẹ.
Xác định huyết thống cha con không xâm lấn.
Xác định huyết thống cha-con xâm lấn.
Giám định hài cốt.
Làm hồ sơ pháp lý/xuất ngoại (như làm visa, xin thị thực).
Làm thủ tục hành chính như làm giấy khai sinh, nhận họ hàng, anh em…
Xét nghiệm ADN huyết thống cần chuẩn bị những gì?
Hiện nay nhiều người có nhu cầu làm xét nghiệm ADN vì những lý do khác nhau. Tuy nhiên để chuẩn bị cho xét nghiệm đặc biệt này cần có một số yêu cầu có hợp pháp. Kết quả xét nghiệm có chính xác hay không còn phụ thuộc vào những điều đó.
Mẫu xét nghiệm
Mẫu thông thường: Mẫu máu, niêm mạc miệng, tóc có chân, móng tay, móng chân, cuống rốn…
Mẫu đặc biệt: Đầu lọc thuốc lá, bàn chải đánh răng, kẹo cao su (đã sử dụng), hài cốt (xương, răng).
Giấy tờ cần thiết: Việc xét nghiệm ADN được chia thành hai nhóm mục đích khác nhau. Tương ứng với đó, các giấy tờ cần cung cấp cũng khác nhau:
Nếu xét nghiệm ADN vì mục đích dân sự, cần mang theo giấy tờ tùy thân. Khi thực hiện đăng kí xét nghiệm, kèm theo mẫu xét nghiệm là một trong các loại sau: mẫu máu, niêm mạc miệng, tóc có chân, móng tay, móng chân, cuống rốn,…
Nếu xét nghiệm ADN vì mục đích pháp lý cần cung cấp một trong các mẫu xét nghiệm như trên kèm theo giấy tờ làm căn cứ pháp lý sau này. Nếu người yêu cầu xét nghiệm là người nước ngoài cần mang theo hộ chiếu bản gốc.
Xét nghiệm ADN có thể dùng những mẫu bệnh phẩm nào?
Các mẫu xét nghiệm ADN rất đa dạng và có độ chính xác không có nhiều khác biệt như: Mẫu máu, tế bào bên niêm mạc miệng, mẫu mô, móng tay, chân tóc, cuống rốn, xương, răng,…
Xét nghiệm huyết thống có thể thực hiện ở bất kỳ độ tuổi nào vì hệ gen của con người được thiết lập ngay tại thời điểm thụ thai và thường không thay đổi, thậm chí có thể lấy mẫu vật từ trẻ chưa sinh như nước ối có chứa các tế bào của thai nhi.
Phương pháp dùng mẫu máu để xét nghiệm ADN
Sử dụng mẫu máu để xét nghiệm ADN là cách thức phổ biến để xét nghiệm huyết thống vì cho kết quả có độ ổn định cao, ADN không bị biến tính và thời gian trả kết quả nhanh chóng. Các bước để lấy mẫu máu xét nghiệm ADN gồm:
Liên hệ trung tâm y tế để được chuẩn bị các dụng cụ lấy mẫu cần thiết. Rửa tay thật sạch trước khi lấy mẫu
Chuẩn bị bút bấm lấy mẫu, đầu bấm tiệt trùng và giấy để lấy mẫu
Viết tên của người cần phân tích ADN lên thẻ lấy mẫu máu có chứa giấy xét nghiệm
Lau sạch ngón tay giữa bằng bông tẩm cồn, có thể lấy máu ở gót chân với trẻ em dưới 1 tuổi
Lắp đầu bấm vào bút bấm và tháo bỏ bảo vệ
Thực hiện thu mẫu máu bằng cách nhẹ nhàng đặt đầu bút lên đầu ngón tay và bấm nút bấm bên thân. Đầu trích máu chạm vào ngón tay thường không gây cảm giác đau
Bóp đầu ngón tay nhẹ nhàng cho tới khi thu được một giọt máu
Áp ngón tay vào trong vòng tròn của giấy thu mẫu sao cho giọt máu thấm vào giấy
Lau đầu ngón tay bằng bông tẩm cồn và giữ yên tại vị trí trích cho đến khi máu không còn thấm ra nữa
Để giấy thu mẫu máu khô tự nhiên trong 10 phút và gấp lại rồi cho vào riêng một phong bì có chữ ký
Lặp lại quá trình này với người cần phân tích ADN tiếp theo
Điền đầy đủ thông tin trên giấy đề nghị phân tích ADN rồi gửi cho trung tâm y tế và chờ kết quả
Xét nghiệm ADN bằng mẫu tế bào niêm mạc miệng
Xét nghiệm sử dụng tế bào niêm mạc miệng áp dụng được cho mọi lứa tuổi và có thể thực hiện tại nhà với độ chính xác tương đương các phương pháp khác. Các bước lấy mẫu niêm mạc miệng gồm:
Giai đoạn chuẩn bị lấy mẫu không uống cà phê, trà, sữa hoặc hút thuốc (trước 4 giờ) vì có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng mẫu
Rửa tay và súc sạch miệng trước khi lấy mẫu 3 lần với nước ấm (ở trẻ sơ sinh cần chờ 2 giờ sau bữa ăn cuối cùng và cho trẻ uống một ít nước để làm sạch miệng)
Lấy tăm bông vô trùng từ bao đựng, cắt bỏ một đầu, cần chú ý không chạm tay vào đầu bông của tăm bông. Thu thập các tế bào niêm mạc miệng (tế bào của má trong) bằng đầu của tăm bông. Quệt đầu bông của tăm bông và xoay nhẹ khoảng 30 lần hoặc trong 30 giây vào mặt trong má của người cần lấy mẫu, cần di chuyển tăm bông trên toàn bộ bề mặt bên trong má
Lặp lại quá trình này với các tăm bông khác với tối thiểu là 3 tăm bông cho một người
Để mẫu khô ở trong không khí ở nhiệt độ phòng ít nhất 15 phút, cần chú ý không cho đầu bông chạm vào bất cứ thứ gì để tránh lây nhiễm
Để tăm bông vào bì chứa mẫu và đảm bảo các thông tin cần thiết ghi ngoài bao bì
Lặp lại các bước trên cho những người cần lấy mẫu và sử dụng một bộ tăm bông và phong bì khác để tránh nhầm lẫn
Khi đã thu đủ tất các mẫu ADN của những người cần phân tích ADN, đặt tất các vào một phong bì lớn và gửi cho trung tâm xét nghiệm